Thị trường chiến lược đầy tiềm năng
Các quốc gia trong khu vực Đông Bắc Á – Nam Thái Bình Dương như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc và New Zealand hiện là những đối tác thương mại chiến lược của Việt Nam trong lĩnh vực nông sản.
Trong số này, Trung Quốc là thị trường nhập khẩu nông sản lớn nhất, với kim ngạch hơn 10 tỷ USD trong năm 2024, chiếm khoảng 30% tổng giá trị xuất khẩu rau quả của Việt Nam. Tiếp theo là Hàn Quốc, với tổng kim ngạch thương mại song phương gần 90 tỷ USD, trong đó nông sản và thực phẩm chế biến chiếm khoảng 2 tỷ USD. Nhật Bản đứng thứ tư với kim ngạch thương mại hai chiều đạt 50 tỷ USD, riêng nhóm hàng nông – thủy sản và thực phẩm chế biến của Việt Nam đạt 1,6 tỷ USD.
Dù dân số khiêm tốn hơn, Úc và New Zealand vẫn được đánh giá là những thị trường tiềm năng nhờ thu nhập cao và xu hướng tiêu dùng thực phẩm sạch, có nguồn gốc rõ ràng. Tổng kim ngạch xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang hai nước này hiện dao động quanh mức 700–800 triệu USD mỗi năm.
Ông Nguyễn Duy Kiên, Trưởng phòng, Phòng Đông Bắc Á – Nam Thái Bình Dương (Vụ Phát triển thị trường nước ngoài, Bộ Công Thương) (Ảnh: Thanh Ngân)
Phát biểu tại Hội thảo “Tiềm năng, quy định và tiêu chuẩn các thị trường nhập khẩu nông sản”, nằm trong khuôn khổ Triển lãm quốc tế chuyên ngành nông nghiệp và chăn nuôi (Agri Vietnam & Livestock Vietnam 2025), diễn ra ngày 25/6, ông Nguyễn Duy Kiên, Trưởng phòng, Phòng Đông Bắc Á – Nam Thái Bình Dương (Vụ Phát triển thị trường nước ngoài, Bộ Công Thương), đã đưa ra những phân tích sâu sắc về tiềm năng xuất khẩu nông sản vào khu vực này.
Ông Kiên cho biết: “Điểm chung của các thị trường này là nhu cầu ngày càng cao đối với rau quả tươi, sản phẩm chế biến và đông lạnh – đúng vào thế mạnh của Việt Nam, với gần 1 triệu ha diện tích trồng trọt, sản lượng khoảng 13 triệu tấn/năm.
Ngoài nhu cầu lớn, vị trí địa lý thuận lợi giúp Việt Nam rút ngắn thời gian vận chuyển, giảm chi phí logistics và giữ được độ tươi ngon – yếu tố then chốt đối với mặt hàng nông sản. Hơn nữa, Việt Nam đang hưởng nhiều ưu đãi thuế quan từ các FTA như CPTPP, RCEP, VKFTA…, giúp hàng hóa Việt tăng sức cạnh tranh rõ rệt.”
Đông Bắc Á – Nam Thái Bình Dương được xem là thị trường chiến lược, đầy tiềm năng cho nông sản Việt Nam (Ảnh: Minh họa)
Cửa đã mở nhưng còn nhiều bài toán về “nội lực”
Dù cơ hội lớn, việc thâm nhập sâu và bền vững vào thị trường Đông Bắc Á – Nam Thái Bình Dương vẫn đối mặt không ít rào cản. Các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc nổi tiếng với các tiêu chuẩn khắt khe: từ dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, quy chuẩn an toàn thực phẩm đến truy xuất nguồn gốc, bao bì, bảo quản lạnh…
Chỉ một sai sót nhỏ trong xử lý kỹ thuật hay giấy tờ kiểm dịch cũng có thể khiến cả lô hàng bị trả về, gây thiệt hại cho doanh nghiệp và ảnh hưởng đến uy tín ngành hàng.
Các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc nổi tiếng với các tiêu chuẩn khắt khe, từ dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, quy chuẩn an toàn thực phẩm đến truy xuất nguồn gốc… (Ảnh: Minh họa - Thanh Ngân)
Ngoài ra, không phải mọi loại nông sản Việt đều đã được cấp phép xuất khẩu chính ngạch vào các thị trường này. Hiện mới chỉ có một số mặt hàng chủ lực như thanh long, xoài, sầu riêng, chuối, nhãn được "mở cửa" tại Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, New Zealand. Trong khi đó, các loại nông sản tiềm năng khác như bơ, dừa, na, vải thiều hay hoa tươi, cây cảnh vẫn đang trong quá trình đàm phán, khiến phạm vi xuất khẩu còn hạn chế.
Bên cạnh thách thức từ thị trường nhập khẩu, nội lực trong nước cũng còn nhiều điểm nghẽn. Mặc dù chất lượng nông sản đã được cải thiện, nhưng khâu bảo quản sau thu hoạch, chế biến sâu và logistics lạnh còn yếu. Tính đồng đều về chất lượng giữa các vùng trồng chưa cao, gây khó khăn trong việc xây dựng thương hiệu.
Ông Nguyễn Duy Kiên cho rằng: “Nhiều doanh nghiệp vẫn thiếu kiến thức về tiêu chuẩn kỹ thuật của từng thị trường, phụ thuộc vào thương lái trung gian hoặc xuất khẩu theo kiểu ‘thương vụ một lần’. Tình trạng ‘ăn xổi’ trong xuất khẩu khiến nhiều lô hàng bị lỗi về quy cách, không đạt kiểm dịch, dẫn tới mất uy tín và cơ hội mở rộng thị trường.”
Ngoài ra, hệ thống kiểm dịch nội địa chưa đáp ứng kịp đà tăng trưởng xuất khẩu. Số lượng phòng kiểm nghiệm đạt chuẩn quốc tế còn hạn chế, năng lực xử lý hồ sơ và kiểm tra chất lượng còn yếu, đặc biệt vào mùa vụ cao điểm.
Hiện Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đang phối hợp với Bộ Công Thương để thúc đẩy đàm phán, đưa các loại trái cây như xoài, vải, nhãn vào thị trường Nhật Bản, Hàn Quốc và Úc. Đây là tín hiệu tích cực cho thấy tiềm năng mở rộng thị phần khi doanh nghiệp đáp ứng được yêu cầu khắt khe của các nước phát triển.
Ông Kiên nhấn mạnh: “Thị trường Đông Bắc Á – Nam Thái Bình Dương đang mở ra một chu kỳ tăng trưởng mới cho nông sản Việt. Tuy nhiên, để thâm nhập sâu và bền vững, doanh nghiệp cần chuyển mình theo hướng sản xuất xanh, đạt chuẩn quốc tế, phát triển thương hiệu dài hạn.”
“Trong sân chơi toàn cầu, muốn ‘chơi lớn’ không chỉ cần hàng ngon, mà phải chuẩn từ gốc, mạnh từ tư duy và bền từ chiến lược. Cơ hội không thiếu, nhưng nếu không cải thiện nội lực, chúng ta sẽ mãi chỉ đứng trước ngưỡng cửa, nhìn thấy thị trường rộng mở mà không thể bước vào bằng đôi chân vững chắc của chính mình.”
