Hóa học xanh tạo lợi thế nâng cao năng lực hội nhập cho ngành hóa chất

Theo Cục Hóa chất (Bộ Công Thương), những năm qua, ngành công nghiệp hóa chất đã có đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế Việt Nam, cụ thể trong giai đoạn 2022 - 2025, ngành hóa chất đã thu hút 27 dự án tiêu biểu với tổng vốn gần 100.000 tỷ đồng, trải rộng từ: sản xuất cao su kỹ thuật; nguồn điện hóa học (pin - ắc quy); hóa chất cơ bản, hóa dầu; khí công nghiệp, đến phân bón chất lượng cao.

Hiện nay, Việt Nam đã hình thành một số khu công nghiệp và tổ hợp hóa chất tại các địa phương như Bà Rịa - Vũng Tàu, Phú Thọ, Thái Nguyên, Thanh Hóa… Nhiều tỉnh, thành cũng chủ động đưa các khu công nghiệp chuyên ngành hóa chất vào quy hoạch, phản ánh sự chuyển biến rõ nét trong cách nhìn nhận về vai trò của ngành.

Các khu công nghiệp này được định hướng phát triển theo hướng hiện đại, bảo đảm an toàn, gắn với kinh tế tuần hoàn và khai thác hiệu quả lợi thế cảng biển, logistics. Việt Nam dù vẫn đang nhập siêu hóa chất nhưng các sản phẩm trong nước đã bắt đầu tăng về chất lượng và chủng loại. Đây là tiền đề để từng bước giảm phụ thuộc nhập khẩu trong tương lai.

Đặc biệt, theo Cục Hóa chất (Bộ Công Thương), phát triển hóa chất xanh là xu hướng tất yếu đối với ngành công nghiệp hóa chất. Nội dung này cũng được cụ thể hóa tại Quyết định 726/QĐ-TTg ban hành ngày 16/6/2022 đã phê duyệt Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất đến năm 2030, tầm nhìn 2040. Tiếp đó, ngày 14/6/2025, Quốc hội thông qua Luật Hóa chất số 69/2025/QH15, tạo thành hệ thống khung pháp lý hoàn chỉnh giúp củng cố công tác quản lý nhà nước và định hướng cho sự phát triển của toàn ngành trong thời gian tới.

Những văn bản này không chỉ xác lập rõ ràng các ưu tiên mang tính chiến lược mà còn đặt nền móng cho quá trình chuyển dịch cơ cấu, nâng cao năng suất, chất lượng, cũng như thúc đẩy sự tham gia sâu hơn của doanh nghiệp Việt Nam vào chuỗi giá trị toàn cầu. Chiến lược phát triển ngành hóa chất cũng làm rõ quan điểm coi hóa chất là ngành công nghiệp nền tảng, đòi hỏi kết hợp giữa mở rộng quy mô và nâng chiều sâu sản xuất, khuyến khích gia tăng giá trị gia tăng của sản phẩm, phát triển công nghệ hiện đại, thân thiện môi trường, gắn với tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn và quá trình chuyển đổi số.

Ở góc độ pháp lý và an toàn, Luật Hóa chất số 69/2025/QH15 đã cụ thể hóa trách nhiệm của từng tổ chức, cá nhân trong toàn bộ chuỗi hoạt động hóa chất. Việc hoàn thiện các quy định này hướng tới mục tiêu nâng cao chuẩn mực quản lý, bảo vệ người lao động và môi trường, đồng thời giúp doanh nghiệp minh bạch thông tin, từ đó củng cố niềm tin của thị trường trong nước và quốc tế, tạo cơ sở nâng cao giá trị sản phẩm cũng như hỗ trợ cơ quan quản lý trong giám sát và thúc đẩy sự phát triển của ngành hoá chất.

Trong định hướng phát triển dài hạn, mô hình hóa học xanh, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và chuỗi giá trị khép kín được xem là hướng đi tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững. Bối cảnh thị trường toàn cầu đang chuyển mạnh sang các tiêu chí sản xuất xanh, sạch khiến doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực vật liệu và hóa chất chịu áp lực ngày càng lớn phải chứng minh năng lực tuân thủ môi trường và quản trị. Việc minh bạch nguồn gốc nguyên liệu, kiểm soát phát thải và bảo đảm các tiêu chí bền vững đã trở thành yêu cầu bắt buộc từ nhiều thị trường quốc tế. Do đó, ESG không còn là xu hướng mà đã trở thành tiêu chuẩn thiết yếu để doanh nghiệp giữ chân khách hàng, nâng cao sức chống chịu và hội nhập sâu hơn.

Khi doanh nghiệp biết tận dụng cơ hội từ Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất và Luật Hóa chất 2025, kết hợp với hành động quyết liệt theo các tiêu chuẩn ESG (bộ tiêu chí về môi trường, xã hội, quản trị), ngành hóa chất Việt Nam sẽ có thêm những đòn bẩy quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh, phù hợp với xu thế chuyển đổi xanh toàn cầu, đồng thời bảo đảm phát triển bền vững trong giai đoạn mới.