Loại gia vị rất sẵn ở Việt Nam: Không chỉ chống virus mà còn là "thần dược" trong mùa lạnh

Công dụng của của gừng

Củ gừng là một loại gia vị được sử dụng rộng rãi trong ẩm thực Việt Nam dưới dạng tươi, khô, bột hoặc nước ép.

Theo BSCK II Huỳnh Tấn Vũ – Bệnh viện Đại học Y Dược cơ sở 3 TP.HCM, trong Y học cổ truyền, gừng có vị cay, tính ấm, tác dụng vào 3 kinh Phế, Tỳ, Vị. Gừng có tác dụng tán hàn giải biểu, ấm dạ dày, tiêu nước, dịu ho, cầm nôn, tiêu đàm, giải độc.

Vị cay thơm đặc trưng và tính ấm nóng của gừng là đặc điểm khiến cho gừng được sử dụng nhiều trong ẩm thực cũng như trong Y học cổ truyền. Gừng đã được sử dụng như một vị thuốc từ hơn 2.000 năm trước ở nhiều nước phương Đông.

Thành phần chủ yếu của gừng là zingeron, shogaol và zingerol, α-camphen, β-phelandren, eucalyptol, trong đó gingerol chiếm tỉ lệ cao nhất. Gừng cũng chứa nhiều cineol, một chất có tác dụng diệt khuẩn rất tốt.

Củ gừng loại gia vị quý có nhiều tác dụng chữa bệnh.

Hợp chất gingerol có trong gừng giúp cải thiện nhiều tình trạng sức khỏe khác nhau như các vấn đề về tiêu hóa, giảm buồn nôn, chống lại bệnh cúm và cảm lạnh thông thường. Hợp chất này cùng với các tinh dầu khác tạo mùi thơm và hương vị độc đáo cho gừng, đồng thời có đặc tính chống viêm rất tốt.

Gừng qua chế biến sẽ biến đổi gingerol thông qua phản ứng aldol ngược thành zingerone, ít hăng hơn và có mùi thơm, cay ngọt.

Khi gừng được sấy khô hoặc làm nóng nhẹ, gingerol trải qua phản ứng mất nước tạo thành shogaols có mùi hăng gấp đôi gingerol.

Cách thu hoạch, sơ chế gừng

Gừng tươi hay còn gọi là sinh khương là một vị thuốc được xếp vào nhóm thuốc phát tán phong hàn, chống nôn ói. Gừng khô còn gọi là can khương có tính nóng hơn sinh khương, có thể làm ấm tỳ vị. Vỏ gừng được gọi là khương bì có tác dụng lợi tiểu. Gừng khô hay còn gọi là tiêu khương là gừng được thái lát dày, sao sém vàng, khi còn nóng, vẩy vào ít nước, đậy kín, để nguội. Thán khương là gừng khô thái lát dày, sao cháy đen tồn tính.

Nhờ các kỹ thuật bào chế, gừng cũng có thể giúp cho thầy thuốc đạt được một số mục đích quan trọng trong chữa bệnh. Ví dụ, sinh địa nấu với gừng sẽ hạn chế tính mát, bán hạ kết hợp với gừng để giải độc. Một số loại thuốc khác như sâm, đinh lăng cũng thường được tẩm gừng, sao qua với gừng để tăng tính ấm và dẫn vào phế vị.

Cũng theo BS Vũ, kinh nghiệm dân gian từ lâu đã dùng gừng tươi chữa cảm mạo, phong hàn, nhức đầu, ngạt mũi, ho có đờm, nôn mửa, bụng đầy trướng. Gừng được dùng làm thuốc kích thích tiêu hóa, tăng bài tiết, sát trùng, hành thủy, giải độc, giảm ngứa. Có thể dùng gừng dưới dạng sắc uống, ngày dùng từ 4 - 8g. Ngoài ra, gừng còn dùng làm thuốc xoa bóp và đắp ngoài để giảm sưng phù, giảm đau.

BSCK II Huỳnh Tấn Vũ – Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, cơ sở 3

Gừng có vị cay nóng, tính ấm nên khi ăn gừng tươi có tác dụng làm giãn các mao mạch, thúc đẩy quá trình tiết mồ hôi, giúp làm ấm cơ thể từ bên trong. Phương pháp này không chỉ hỗ trợ tuần hoàn máu tốt hơn mà còn có thể chống lại virus hợp bào hô hấp, ngăn cản các bệnh liên quan đến đường hô hấp. Dân gian cũng sử dụng gừng để cạo gió trị cảm lạnh.

6 bài thuốc từ củ gừng trong mùa lạnh

BS Vũ giới thiệu những bài thuốc từ củ gừng trong mùa lạnh:

Thứ nhất, gừng nướng chữa đau bụng, lạnh bụng, đi ngoài.

Thứ hai, gừng khô, gừng sao chữa đau bụng lạnh, đầy bụng, không tiêu, thổ tả, chân tay giá lạnh, mạch nhỏ, đàm ẩm, ho và thấp khớp. Ngày dùng 4 - 20g dạng thuốc sắc hoặc hoàn tán và dùng phối hợp với các vị thuốc khác.

Thứ ba, chữa ho lâu ngày và ợ hơi. Gừng sống giã lấy nước cốt (1 thìa) trộn mật ong (1 thìa). Đun nóng hỗn hợp này và uống dần từng chút một.

Thứ tư, chữa bệnh tiêu hoá về mùa lạnh. Chúng ta cũng thường bị tình trạng lạnh bụng, khó tiêu vào mùa đông. Củ gừng tươi có thể hỗ trợ điều trị một số bệnh về đường tiêu hóa như đầy hơi, khó tiêu, ợ hơi, trào ngược dạ dày, buồn nôn, giúp tăng cảm giác thèm ăn. Sử dụng gừng làm gia vị thêm vào các món ăn để kích thích tiêu hóa, hoặc sử dụng trà gừng, ăn mứt gừng. Sử dụng gừng tươi thường xuyên đúng cách có thể thúc đẩy quá trình tiêu hóa, tăng khả năng hấp thụ các khoáng chất dinh dưỡng, duy trì hệ tiêu hóa luôn khỏe mạnh.

Thứ năm, trị đau lưng, đau vai gáy do lạnh. Có thể dùng rượu gừng làm thuốc xoa bóp, massage cơ để cơ bắp được thả lỏng hơn. Hoặc chườm nóng vai gáy với gừng rang muối hột.

Thứ sáu, giảm đau xương khớp mùa lạnh bằng cách ngâm chân, tay hoặc tắm với nước thảo dược có thành phần là gừng tươi hoặc sử dụng gừng rang với muối hột chườm lên vùng đau.

BS Vũ cũng lưu ý, không nên sử dụng quá 5g gừng/ngày. Những người chuẩn bị phẫu thuật hoặc mới phẫu thuật xong không được dùng gừng. Gừng cũng không dùng cho những trường hợp chảy máu cam, chảy máu răng, băng huyết, ho ra máu... Về mặt lý thuyết, gừng được chống chỉ định ở những bệnh nhân có chảy máu tạng hoặc những người dùng các thuốc chống tiểu cầu hoặc warfarin. Gừng không dùng cho người bị đổ mồ hôi nhiều hoặc bị cảm nắng.

Khi thoa gừng lên da, nên sử dụng trước ở một diện tích nhỏ xem có bị kích ứng không và chỉ nên giữ gừng trên da trong một thời gian ngắn vì có thể gây bỏng rát với người có da nhạy cảm. Nên rửa sạch vỏ gừng trước khi ăn chứ không nên gọt bỏ vỏ vì vỏ gừng cũng có rất nhiều công dụng.